Văn hóa ăn uống của người Nhật Bản

Nhật bản nổi tiếng là đất nước văn minh, làm gì cũng có nguyên tắc, ngay cả trong cuộc sống hằng ngày thì văn hóa ăn uống của người Nhật cũng đáng để chúng ta học hỏi. Cùng trung tâm du học Nhật Bản xem cách ăn uống sinh hoạt của người Nhật ra sao nhé.

Ẩm thực Nhật Bản nổi tiếng với nguyên liệu hảo hạng và cách chế biến, trình bày đầy tính nghệ thuật. Ngoài ra, người Nhật còn có những quy tắc thú vị trong cách ăn uống khiến các du khách bất ngờ.

1. Bàn ăn và chỗ ngồi

Nhiều nhà hàng Nhật có các bàn thấp và nệm ngồi trên chiếu Tatami thay vì bàn ăn kiểu phương Tây. Bạn phải cởi giày và dép trước khi bước lên chiếu, tránh giẫm lên nệm của người khác.

2. Cách ăn

Các nhà hàng phục vụ khăn ướt để thực khách lau sạch tay trước khi ăn. Sau khi gọi món, mọi người thường chờ tới khi tất cả đồ ăn đã được dọn ra bàn mới ăn, và bắt đầu bằng câu “itadakimasu” nghĩa là “mời mọi người” . Nếu món cần ăn ngay mà những người khác chưa có đồ ăn thì bạn cần nói “osaki ni itadakimasu”  - “cho phép tôi ăn trước nhé”.

- Phong cách ăn uống:

Phong cách, thói quen ăn uống của người Nhật đã bị Âu hóa đi nhiều và trở nên khá đa dạng. Thay đổi rõ nét nhất là sự xuất hiện của bánh mỳ trong các bữa ăn. Hiện nay có rất nhiều người dùng bánh mỳ, trứng, sữa, và uống cà phê hay trè cho bữa sáng. Các bữa ăn tối của người Nhật cũng thay đổi với nhiều loại món ăn bao gồm cả các món ăn Nhật, các món ăn Tàu và cả các món ăn của phương Tây. Một bữa ăn truyền thống bao gồm có cơm, một món canh, các món ăn chính bao gồm thịt, cá và rau. Nói chung thì trẻ em Nhật thích các món ăn phương Tây như là xúc xích (Hamburger) hơn là các món ăn Nhật Bản cho nên các món ăn tối tại nhà thường có xu hướng thay đổi cho phù hợp với khẩu vị của chúng.

- Bàn ăn và cách ngồi ăn:

Tại Nhật Bản, một số nhà hàng và các quán ăn nhỏ thường để khách ngồi ăn ở một bàn thấp và đệm trên sàn tatami, chứ không phải là ghế và bàn cao theo phong cách phương Tây.

Hầu hết người phương Tây không thể ngồi lâu trên sàn nhưng ở Nhật Bản ngồi thẳng đứng trên sàn là rất phổ biến trong nhiều tình huống. Ví dụ như trong bữa ăn truyền thống hay trong một buổi trà lễ và các sự kiện truyền thống khác. Cách ngồi chính thức cho cả nam và nữ là quỳ gối (seiza). Những người chưa ngồi quen theo kiểu này có thể sẽ không thoải mái sau một vài phút. Thường thì trong tình huống này, những người đàn ông sẽ ngồi bắt chéo chân, trong khi phụ nữ sẽ để cả hai chân sang một bên.

Tại Nhật Bản, bạn hãy nói “itadakimasu” (“Tôi cảm ơn”) trước khi ăn và “gochisosama (deshita)” (“Cảm ơn bạn đã cho tôi bữa ăn”) sau khi kết thúc bữa ăn.

- Dùng đũa:

Các thao tác cầm đũa được Nam Á nêu như hình vẽ dưới đây:

Có rất nhiều thanh niên hiện nay không biết cách cầm đũa sao cho đúng. Lý do của việc này có lẽ là do thói quen dùng các món ăn phương Tây với dao và nĩa. Để cầm đũa đúng cách thì đầu tiên bạn hãy tách 2 cây đũa ra, sau đó để chúng song song với nhau trên ngón trỏ và dưới ngón cái. Đặt phần giữa của cây đũa trên giữa đầu ngón trỏ và phía trên phần móng ngón giữa, đặt ngón cái đè lên trên cây đũa trên đó. Dùng đầu ngón giữa và phần móng ngón đeo nhẫn giữ phần giữa của cây đũa phía dưới. Tận dụng nguyên tắc của đòn bẩy, bạn chỉ cần dịch chuyển cây đũa trên là có thể gắp thức ăn dễ dàng. Dùng đũa như nĩa hay để xọc thức ăn, mút đầu đũa, hoặc dùng đũa thay tăm bị coi là những thói quen xấu.

- Quy tắc uống:

Khi uống các đồ uống có cồn, hãy phục vụ nhau chứ không phải bạn chỉ phục vụ riêng mình. Thỉnh thoảng hãy xem ly của bạn bè và rót thêm đồ uống cho họ. Tương tự như vậy, nếu ai đó muốn rót thêm đồ uống cho bạn thì bạn hãy nhanh chóng nhận lấy sự giúp đỡ đó. Đừng bắt đầu uống cho đến khi tất cả mọi người tại bàn rót đồ uống cho nhau và mọi người cùng nâng ly.

- Món ăn mà người Nhật thích

Do có sự cải thiện hệ thống phân phối hàng hoá nên sự khác biệt về ẩm thực giữa người dân thành thị và nông thôn đã không còn nữa. Ở các thành phố, có nhiều nhà hàng chuyên nấu các món ăn nước ngoài, trong đó có một số nhà hàng bán với giá phải chăng. Xu hướng này, ở một mức độ nhất định, cũng đang phát triển tới các tỉnh. Nhiều món ăn thông thường được dùng hiện nay là những món ăn đã được Nhật hoá từ các món của các nước khác, thí dụ như món sukiyaki, một món ăn gồm thịt, rau và các nguyên liệu khác được trần qua nước có pha rượu ngọt, xì dầu và gia vị; món tempura gồm cá, hải sản và rau được chiên giòn; món tonkatsu được làm bằng thịt lợn tẩm bột; và món cơm cari.

- Tương, xì dầu (shoyu, soy sauce) được dùng ở Nhật từ bao giờ?

Shoyu (Sho là chữ “tương” nghĩa là nước tương, yu là chữ “du” nghĩa là “dầu”, “dầu ăn”) bắt đầu xuất hiện trong các thực đơn là vào khoảng giữa thời kỳ Muromachi (1333-1568), và vào cuối thế kỷ 16 thì Shoyu trở thành phổ biến đối với người Nhật. Tuy nhiên vào trước thời kỳ Nara thì Hishio (?), được coi là nguồn gốc của Shoyu, đã xuất hiện tại Nhật. Hishio được làm bằng cách cho lên men hỗn hợp gồm gạo, thịt, cá, rau và tảo biển. Shoyu và Miso chính là các biến thể khác nhau của loại nước chấm này. Có rất nhiều loại nước chấm khác nhau như Tamari, Koiguchi, Usuguchi, được chế biến từ Hishio vào thời kỳ Edo và hiện nay vẫn được sử dụng rộng rãi.

- Người Nhật thường chế biến cá theo những cách nào?

Nếu như cá còn đủ tươi thì phần lớn người Nhật thích là thái mỏng và ăn sống, đó là món Sashimi của người Nhật. Món này thường được ăn với xì dầu (Soy-sauce) và với cây cải ngựa đã băm nhỏ (Wasabi). Cá sống cũng thường được ăn theo kiểu Sushi, tuy nhiên để chuẩn bị món sushi đòi hỏi những kỹ thuật đặc biệt cho nên người Nhật ít làm món này tại nhà. Cách chế biến phổ biến nhất của người Nhật là nướng cá với một ít muối rắc phía trên. Trừ cá nạc thịt như là cá ngừ Califoni thì tất cả các loại cá khác đều có thể chế biến theo cách này. Teriyaki là cách chế biến cá bằng cách ướp thịt cá đã lóc xương bằng nước xì dầu (Soy-sauce) và vừa phết mỡ vừa nướng. Đôi khi người ta cũng luộc cá với xì dầu (Soy-sauce) hoặc Miso hay bột đậu nành bằng lửa nhỏ. Những loài cá có nhiều mỡ như là cá thu thường được chế biến theo kiểu này. Tôm, cua, mực ống và các loại cá thịt trắng như cá hồi thường được rán kỹ, tức là chế biến theo món Tempura (tôm, các loại rau tẩm bột rồi rán). Các cách chế biến cá theo kiểu phương Tây như là món meunière cũng xuất hiện trong thực đơn của người Nhật tuy nhiên các món ăn truyền thống của Nhật thì vẫn được chế biến theo các cách đã nói ở trên. Văn hóa Nhật Bản đấy các bạn ơi, nếu bạn đi sang Nhật hãy tìm hiểu trước để khi ăn uống với người Nhật cảm thấy ngon miệng hơn

- Rượu Nhật Bản (Sake) được chế tạo như thế nào?

Sake nguyên chất, Seishu (Tinh tửu), được chế tạo bằng cách cho lên men hỗn hợp gạo, mạch nha và nước. Đầu tiên, rửa sạch gạo để loại bỏ cám. Sau khi để cho gạo hút nước xong thì phơi khô, sau đó hấp lên, sau đó trộn với mạch nha và nước và để lên men trong khoảng 20 ngày. Thành phần thu được sẽ được làm cô đọng lại bằng máy và ta sẽ thu được Sake và Sakekasu. Sake, sau khi để một lát thì sẽ tự phân chia ra làm Seishu và Ori. Seishu sau đó được lọc và được chế biến thêm với hương liệu và gia vị. Được khử trùng bằng nhiệt, Seishu được bảo quản ở nhiệt độ dưới 20 độ C trong 6 tháng. Sau đó nó sẽ lại được điều chỉnh lại trước khi được khử trùng bằng nhiệt thêm một lần nữa. Cuối cùng Seishu được đóng chai và xuất xưởng.

Ngoài ra, Nhật Bản còn có một vài nguyên tắc thú vị trong ăn uống như:

1. Không bao giờ được dùng tay để hứng đồ ăn: Việc dùng tay để hứng đồ ăn khi gắp bị coi là bất lịch sự ở Nhật. Bạn nghĩ sẽ lịch sự hơn nếu dùng chiếc đĩa cầm tay Tezara để hứng nước sốt hay mẩu thức ăn rơi xuống và tránh bị bẩn quần áo? Tốt nhất cũng không nên làm thế và chú ý tới miếng đồ ăn mình sẽ gắp.

2. Tránh dùng răng cắn đôi miếng thức ăn: Nhìn chung, bạn nên ăn cả miếng và tránh dùng răng xé nhỏ. Các món ăn Nhật thường được chia làm nhiều phần rất vừa miệng. Việc đặt miếng thức ăn cắn dở xuống bát bị coi là bất lịch sự. Bạn có thể che miệng lại khi nhai những miếng to.

3. Không trộn wasabi (mù tạt xanh) với xì dầu: Người dân các nước khác thường trộn đều xì dầu với wasabi khi ăn sashimi, nhưng đúng ra bạn không nên làm thế. Bạn cần cho một chút wasabi lên trên miếng sashimi, sau đó mới chấm xì dầu.

4.  Đừng úp ngược nắp bát tô: Việc úp ngược nắp bát sẽ khiến người khác nghĩ bạn đã ăn xong rồi. Bạn phải úp như lúc bát mới được dọn ra.

5. Đừng bỏ vỏ sò hay vỏ các loại hải sản lên nắp bát tô hay trên đĩa khác: Nhiều người hay có thói quen bỏ vò hải sản lên nắp bát hay một đĩa khác sau khi ăn xong. Người Nhật coi đó là một điều bất lịch sự và nên tránh. Người ăn cần bỏ vỏ vào chính bát đựng món hải sản đó sau khi ăn xong.

6. Không cầm đũa trước khi cầm bát: Khi ăn đồ Nhật, bạn nên cầm bát hay đĩa lên trước rồi mới cầm đũa. Khi đổi bát, đầu tiên bạn cần đặt đũa xuống, sau khi cầm bát mới lên bạn mới cầm đũa lại.

7. Không dùng đũa chạm vào đồ ăn nếu không gắp: Bạn sẽ bị coi là người bất lịch sự nếu dùng đũa của mình chạm vào đồ ăn trên đĩa nhưng rồi lại không gắp.

8. Không đặt đũa lên trên bát:Nếu muốn đặt đũa xuống, bạn phải dùng gác đũa. Nếu không có, bạn phải bọc đũa trong tờ giấy quấn đũa ban đầu và đặt xuống trên bàn.

9. Đừng đảo đầu đũa khi gắp thức ăn từ đĩa chung: Do đầu đũa đó là nơi bạn đặt tay nên thực chất không sạch và không nên dùng để gắp thức ăn. Bạn nên nhờ phục vụ lấy thêm một đôi nữa để dùng gắp món ăn chung.

10. Không giơ đồ ăn lên cao quá miệng: Việc giơ đồ ăn lên cao quá miệng bị coi là bất lịch sự.

Trên đây là một vài thông tin về văn hóa ăn uống của người Nhật Bản. Việc tìm hiểu và nắm rõ các nguyên tắc trong ăn uống ở quốc gia này là điều vô cùng cần thiết giúp bạn thích với cuộc sống nơi đây và trở thành người tinh tế, lịch sử, dễ dàng kết nối với mọi người và tạo ra nhiều cơ hội. Đặc biệt với những bạn đang có ý định đi xuất khẩu lao động Nhật Bản thì nên tìm hiểu và nhớ rõ những quy tắc này để không trở thành người bất lịch sự.